Kent merkezine yaklaşık 12 kilometre uzaklıkta bulunan ve Kültepe Kaniş/Karum Höyüğü, zürafa fosil yatağı, kağnı yolları ve kuş cenneti Engir Gölü gibi birçok değere ev sahipliği yapan Koramaz Vadisi'nin Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Geçici Miras listesine dahil edildi.
Kayseri İli sınırları içerisinde yer alan Koramaz Vadisi, doğu batı doğrultusunda 12 km. boyunca uzanmaktadır. Bölgenin tümünü oluşturan yumuşak kayaçlar aşınarak vadilerin oluşmasını sağlamıştır. Binlerce yıldır yörede yaşayan insanlar tarafından kayalara oyularak mezar, mesken, depo, ibadethane olarak kullanılan mekanların kullanımı günümüzde de sürdürülmektedir.
Vadi içerisinde antik dönem yerleşimleri de yer almaktadır. Bunların içerisinde sayıları yüzlerce olan güvercinlikler, columbariumlar (Roma döneminde yakılmış bedenlerden kalan küllerin saklandığı toplu mezarlar), anıt mezarlar, tümülüsler, yer altı savunma yapıları, yaşam alanları, ibadet alanları (antik tapınaklar ve kiliseler), ağıllar, gözetleme noktaları gibi çok sayıda farklı kullanım amaçlı yapı bulunmaktadır.
Bölgede birçok medeniyetin izine rastlamak mümkündür. Örneğin, başlangıçta barınma amaçlı kullanılan bir mağara daha sonra Roma döneminde detaylandırılarak kaya mezar olarak işlenmiştir. Hristiyanlığın serbest kalmasıyla beraber geç Roma veya erken Bizans’ta bu mağaralar kilise olarak yeniden şekillendirilmiştir. Selçuklu ve Osmanlı hâkimiyeti ile beraber ise kiliselerin bir kısmı yine dini yapı olarak kullanılmaya devam etmiştir ki bu durum vadiyi oldukça değerli kılmaktadır. Bölgedeki bazı columbariumların güvercinliğe dönüştürülmesi ve yaygın güvercinlik kültürü yine bu vadiye has bir özelliktir. Yüzlerce yıldır farklı medeniyetler tarafından inşa edilmiş kaya oyma yapılar incelendiğinde her birinin ayrı mühendislik hesapları barındırdığı görülmektedir. Bu niteliklerinden dolayı “Koramaz Vadisi” (v). kriter kapsamında Dünya Miras Geçici Listesi’ne dahil edilmiştir.
Kayseri Büyükşehir Belediye Başkanı Memduh Büyükkılıç, Koramaz Vadisi’nin her yönüyle turizm şehri olması için çalıştıkları Kayseri’nin en önemli zenginliklerinden birisi olduğunu belirtti. Büyük Bürüngüz, Subaşı, Küçük Bürüngüz, Ağırnas, Turan, Vekse ve Bağpınar’ı içine alan Koramaz Vadisi’nin dünyanın ender bölgelerinden birisi olduğunu vurgulayan Başkan Büyükkılıç, vadinin; kuşlukları, yemyeşil örtüsü, kayadan oyma kiliseleri, antik yerleşim birimleri, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait sivil mimari örnekleriyle çok büyük bir zenginliği barındırdığını söyledi. Büyükkılıç, vadide şimdiye kadar 14 kuşluk, 26 çeşme, 18 tatlı su kaynağı, 6 köprü, 6 değirmen, 9 cami, 100’den fazla sivil mimari yapı, 40’dan fazla kaya oyma kilise, 7 yerleşim yeri, 21 tane yeraltı şehri, 21 tane columbarium mezar, 6 adet tümülüstepsit edildiğini ve çalışmalar sonucunda da bu sayıların artacağını ifade etti.
Nerede?
Koramaz Vadisi, Kayseri şehir merkezinin 20 km kuzey doğusunda yer almaktadır. Vadiye aşağıda isimleri yer alan köylerden ulaşılabilmektedir.
• Bağpınar
• Vekse
• Turan
• Ağırnas
• Küçük Bürüngüz
• Subaşı
• Büyük Bürüngüz
Vadinin Yetiştirdiği Değerler
Mimar Sinan (1490-1588) – Ağırnas
Mimar Sinan Ağırnas’ta doğmuş ve 20’li yaşlarına kadar burada yaşamıştır. Ağırnas, Koramaz Vadisinin tam merkezinde yer almaktadır. Bu durumda Sinan Koramaz Vadisinde doğmuş ve burada yetişmiştir denilirse doğru bir ifade olacaktır. Sinan Koramaz’da at binmiş, oyma kaya mağaraları, vadinin içerisinde yer alan Roma’dan veya Bizans’tan kalma kaya mezarları incelemiştir. Bölgenin kaya yapısı taştan eser yapma aşkını vermiştir Sinan’a. Sinan Koramaz Vadisinde büyümüş, sularından içmiş, eserlerinden esinlenmiştir.
Yunus Bekir (1868-1931) – Dimitre (Turan)
Yunus Bekir 1868 yılında o zamanki adıyla Dimitre’de dünyaya gelmiştir.
Kendisi ressam ve nakkaşlık yapmıştır. İttihat ve Terakki’ye üye olmuş, uzun yıllar İsviçre’de sürgün hayatı yaşamıştır. Uzun bir aradan sonra tekrar köyüne dönmüş Vali Muammer ile birlikte çeşitli hizmetler yapmıştır. 1910 yılında Kayseri’de Erciyes isimli ilk Türkçe gazeteyi basmıştır. Yazdığı dilekçe ile 1916 yılında Dimitre olan köy adını Turan olarak değiştirmiştir. Mehmet Raşit Efendi
1787 yılında Osmanlı Devletinin “reisülküttap”ı, yani dış işleri bakanlığı yapmış bir devlet adamıdır. Mehmet Raşit Efendi, aslen Koramaz Vadisinin Isbıdın (bugünkü adı Bağpınar) köyünde 1753 yılında doğmuştur. Raşit Efendi kütüphanesini kendi memleketi olan Kayseri’ye 1796 yılında yaptırmıştır.
Müftü Mesut Efendi (1818-1881) – Ağırnas
Behçet Kemal Çağlar -Büyük Bürüngüz
Ali Rıza Önder (1918-1994) – Dimitre (Turan) – Yargıtay Üyesi
